Historia Konstancji
miasto nad wodą i w czasie
Zanim ktokolwiek nadał temu miejscu imię, zanim powstały mury, wieże i mosty, tu – nad rozległym Jeziorem Bodeńskim – tętniło życie. Kamienne narzędzia, pozostałości palafitowych osad sprzed tysięcy lat – wszystko to świadczy o tym, że człowiek zakochał się w tej ziemi już w epoce neolitu. Nic dziwnego: łagodny klimat, dostęp do słodkiej wody, żyzne ziemie i widok na Alpy tworzyły przestrzeń idealną do życia.
W czasach rzymskich Konstanz znane było jako Constantia, nazwane na cześć cesarza Konstancjusza Chlorusa. Rzymianie zbudowali tu garnizon, port i most przez Ren, czyniąc z miasta ważny punkt strategiczny na północnym brzegu imperium. Choć nie tak znane jak Augusta Vindelicorum (dzisiejszy Augsburg), Constantia była ważnym ośrodkiem na trasie handlowej między Galią a prowincjami nadreńskimi. Z czasem zaczęła się kształtować tożsamość miejsca, które nie będzie ani wyłącznie rzymskie, ani wyłącznie germańskie – lecz pograniczne, wielogłosowe, zrodzone z przepływu ludzi, myśli i wpływów.
Po upadku Rzymu nastały czasy wędrówek ludów, niepokoju i zmiany. Ale Konstanz przetrwało. Ba, rozkwitło. Już w VI wieku stało się siedzibą biskupstwa – duchowym centrum regionu, gdzie zjeżdżali możni i duchowni. W średniowieczu miasto wyrosło na potęgę – z własnym ratuszem, murami obronnymi i kwitnącym handlem. W XIII wieku stało się wolnym miastem Rzeszy, co dawało mu autonomię i status, o jakim inne miasta mogły tylko marzyć.
Prawdziwym przełomem był jednak początek XV wieku. W latach 1414–1418 w Konstanz odbył się sobór powszechny, największe zgromadzenie kościelne średniowiecznej Europy. Zwołany, by zakończyć wielką schizmę w Kościele katolickim, sobór stał się sceną dramatów, negocjacji i zdrad. To tutaj potępiono i spalono Jana Husa, czeskiego reformatora, który przyszedł z nadzieją, a zginął na stosie. Tutaj też po raz pierwszy w dziejach świata abdykował papież – Grzegorz XII. Sobór sprawił, że przez kilka lat Konstanz było duchową stolicą Europy, a ulice tego spokojnego dziś miasta tętniły językami królów, kardynałów i uczonych.
Z czasem miasto traciło na znaczeniu. Rewolucja protestancka ominęła Konstanz tylko częściowo – w XVI wieku na krótko przyjęło reformację, by wkrótce znów przejść pod panowanie katolickich Habsburgów. Okres nowożytny przyniósł stagnację, wojny, zmieniające się granice. Jednak Konstanz trwało – jak stara księga, której nikt już nie czyta, ale której nie sposób wyrzucić.
W XIX wieku nadeszła kolejna zmiana: epoka przemysłowa przyniosła kolej żelazną, mosty i rozwój turystyki. A potem – XX wiek. II wojna światowa zmiotła z powierzchni ziemi wiele miast niemieckich. Konstanz jednak ocalało. Dlaczego? Legenda mówi, że nocą nie gaszono tu świateł, by alianci sądzili, że to już Szwajcaria. W rzeczywistości bliskość granicy uratowała jego dachy, wieże i ulice. Dziś, spacerując po starym mieście, można poczuć ducha sprzed wieków – autentyczność, jaką trudno znaleźć gdzie indziej.
Po wojnie miasto stało się cichym świadkiem nowej Europy. Powstał uniwersytet, otwarto granice, a Konstanz – choć niewielkie – zyskało opinię miejsca wolnego, zrównoważonego, otwartego na dialog. Miejsce, w którym można studiować filozofię, pić wino nad jeziorem, dyskutować o przyszłości Europy i słuchać ciszy bijącej z wieży katedry.
Dziś Konstanz to miasto między światami: między Niemcami a Szwajcarią, historią a nowoczesnością, wodą a lądem, ciszą a życiem. To nie jest metropolia, która przytłacza – to miejsce, które zaprasza. Zaprasza do zatrzymania się, do wsłuchania się w jego wielowiekową opowieść. Bo Konstanz nie mówi głośno. Ale ci, którzy słuchają – słyszą wszystko.